Breadcrumb

  1. Home
  2. Thông tin bằng tiếng Việt
  3. Trầm cảm, PTSD & các tình trạng sức khỏe tâm thần khác tại nơi làm việc: Quyền hợp pháp của bạn

Trầm cảm, PTSD & các tình trạng sức khỏe tâm thần khác tại nơi làm việc: Quyền hợp pháp của bạn

Nếu bn b trm cm, tâm lý ri lon căng thng sau chn thương (PTSD) hoc mt tình trng sc khe tâm thn khác, bn được bo v khi s phân bit đi xquy ri ti nơi làm vic vì tình trng ca mình, bn có quyn riêng tư nơi làm vic và bn có th có quyn hp pháp đ được các tin ích hp lý, có th giúp bn thc hin và duy trì công vic. Các câu hi và câu tr li sau đây t Đạo lut v Người khuyết tt Hoa K (ADA) cung cp, gii thích ngn gn v các quyn này. Bn cũng có th có các quyn b sung theo các lut khác không được tho lun đây, chng hn như Đạo lut Ngh phép vì lý do Gia đình và Y tế (FMLA) và nhiu loi lut bo him y tế khác.

1.Ch lao đng có được phép sa thi tôi vì tình trng sc khe tâm thn ca tôi không?

Không. Vic ch lao đng phân bit đi x vi bn đơn gin ch vì bn có tình trng sc khe tâm thn là bt hp pháp. Điu này k c vic sa thi bn, t chi cho bn mt công vic hoc thăng chc, hay buc bn phi ngh phép.

Người s dng lao đng không cn phi thuê hoc gi nhng người làm các công vic mà h không th thc hin hoc thuê nhng người có th gây ra "mi đe da trc tiếp" đến s an toàn (mt nguy cơ đáng k chc chn gây tn hi cho bn thân hoc người khác). Nhưng ch lao đng không th da vào nhng chuyn tưởng tượng hoc s rp khuôn v tình trng sc khe tâm thn ca bn khi quyết đnh liu bn có th thc hin công vic hay liu bn có gây ri ro v an toàn hay không. Trước khi ch lao đng có th t chi cho bn mt công vic da trên tình trng ca bn, h phi có bng chng khách quan rng bn không th thc hin nhim v công vic ca mình hoc bn s có th gây ra mt nguy him đáng k v s an toàn, ngay c khi có s sp xếp thun tin  hp lý (xem Câu hi 3).

2. Tôi có được phép gi kín tình trng ca mình không?

Trong hu hết các tình hung, bn có th gi kín tình trng ca mình. Người s dng lao đng ch được phép hi các câu hi v sc khe (bao gm các câu hi v sc khe tâm thn) trong bn trường hp:

  • Khi bn yêu cu mt tin nghi hp lý (xem Câu hi 3).
  • Sau khi bn nhn được li mi làm vic, nhưng trước khi bt đu vào công viêc, min là mi người được vào cùng mt loi vic làm đu được hi nhng câu hi như nhau.
  • Khi đang thc hin hành đng khng đnh đi vi người khuyết tt (chng hn như ch lao đng theo dõi tình trng khuyết tt ca nhóm người np đơn xin vic đ đánh giá n lc tuyn dng và thuê mướn ca h, hoc ch lao đng trong các cơ quan nhà nước xem xét liu có th áp dng các quy tc tuyn dng đc bit hay không), trong trường hp nào bn có th chn có tr li hay không.
  • Trong công vic, khi có bng chng khách quan rng bn có th không thc hin được công vic ca mình hoc bn có th gây ri ro v an toàn do tình trng ca mình.

Bn cũng có th cn tho lun v tình trng ca mình đ thiết lp tính đ điu kin nhn phúc li theo các lut khác, chng hn như FMLA. Nếu bn nói v tình trng ca mình, ch lao đng không th phân bit đi x vi bn (xem Câu hi 5) và h phi bo mt thông tin, k c vi các đng nghip. (Nếu mun chn cách tho lun v tình trng ca mình vi đng nghip, bn có th chn làm như vy).

3. Điu gì s xy ra nếu tình trng sc khe tâm thn có th nh hưởng đến hiu qu công vic ca tôi?

Bn có th có quyn hp pháp đi vi mt tin nghi hp lý có th giúp bn thc hin công vic ca mình. Tin nghi hp lý là mt s loi thay đi trong cách mi th thường được thc hin ti nơi làm vic. Mt vài ví d đơn gin v các tin nghi có th k c sa đi lch ngh và làm vic (ví d như  xếp lch làm vic thun tin quanh các cuc hn tr liu), không gian văn phòng yên tĩnh hoc các thiết b to môi trường làm vic yên tĩnh, thay đi phương pháp giám sát (ví d: hướng dn bng văn bn t người giám sát điu mà người này thường không cung cp), phân công theo ca c thđược phép làm vic ti nhà.

Bn có th nhn được tin nghi hp lý cho bt k tình trng sc khe tâm thn nào mà nếu không được điu tr s "hn chế đáng k" kh năng tp trung, tương tác vi người khác, giao tiếp, ăn, ng, chăm sóc bn thân, điu hòa tư tưỡng hoc cm xúc ca bn hoc làm bt k điu gì trong “sinh hot chính yếu khác ca cuc sng". (Bn thc s không cn phi ngng điu tr đ có được tin nghi)

Tình trng ca bn không cn phi là vĩnh vin hoc nghiêm trng đ được "hn chế đáng k".

Ví d, ch cn là các hot đng tr nên khó thc hin hơn, không thoi mái hoc tn thi gian hơn so vi cách mà hu hết mi người thc hin được. Nếu các triu chng ca bn đến ri đi, điu quan trng là mc đ hn chế ca chúng thế nào đi vi bn khi các triu chng xut hin. Các tình trng sc khe tâm thn như trm cm nng, tâm lý ri lon căng thng sau chn thương (PTSD), ri lon lưỡng cc, tâm thn phân lit và ri lon ám nh cưỡng chế (OCD) s d dàng đ tiêu chun và nhiu người khác cũng s đ tiêu chun.

4. Làm thế nào tôi có th có được mt tin nghi hp lý?

 Hãy yêu cu.  Nói vi nhân viên giám sát, qun lý nhân s hoc người thích hp khác rng bn cn thay đi công vic vì tình trng sc khe. Bn có th yêu cu mt tin nghi bt c lúc nào. Vì ch lao đng không cn phi đưa ra lý do chng minh cho hiu qu công vic kém, ngay c khi nguyên nhân là do tình trng bnh lý hoc tác dng ph ca thuc, nên nói chung, tt hơn là nên có mt điu chnh hp lý trước khi bt k vn đ nào xy ra hoc vn đ tr nên t hơn. (Tuy nhiên, nhiu người chn đi đ yêu cu tin nghi thích hp cho đến sau khi h nhn được li mi làm vic, vì rt khó đ chng minh s phân bit đi x bt hp pháp din ra trước khi nhn được li mi làm vic.) Bn không cn phi nghĩ đến mt tin nghi riêng bit, nhưng bn có th yêu cu mt cái gì đó c th.

5. Điu gì s xy ra sau khi tôi yêu cu điu chnh hp lý?

Ch lao đng ca bn có th yêu cu bn đưa ra yêu cu bng văn bn và mô t chung v tình trng ca bn và điu đó nh hưởng đến công vic ca bn như thế nào. Người s dng lao đng cũng có th yêu cu bn trình ra thư ca người chăm sóc sc khe ca bn chng minh rng bn có tình trng sc khe tâm thn và bn cn mt phương tin h tr vì tình trng đó. Nếu bn không mun nhà tuyn dng biết c th s chn đoán ca mình, bn có th cung cp tài liu mô t tình trng ca mình mt cách tng quát hơn (ví d: bng cách nêu rõ rng bn mc chng "ri lon lo âu"). Ch lao đng ca bn cũng có th hi người chăm sóc sc khe ca bn xem liu nhng tin nghi điu chnh c th có đáp ng nhu cu ca bn hay không. Bn có th giúp người chăm sóc sc khe ca mình hiu lut v điu chnh tin nghi hp lý bng cách mang theo khi đến cuc hn ca bn mt bn sao ca n phm EEOC Vai trò ca Người chăm sóc Sc khe Tâm thn trong Yêu cu ca Bnh nhân v Điu chnh Tin Nghi Hp lý ti Nơi làm vic.

Nếu mt tin nghi hp lý s giúp bn thc hin công vic ca mình, ch lao đng ca bn phi cung cp cho bn mt tin nghi tr khi điu chnh đó làm cho khó khăn hoc chi phí đáng k. Nếu có nhiu hơn mt tin nghi phù hp, nhà tuyn dng có th chn tin nghi nào đ cung cp cho bn. Ch lao đng ca bn không th sa thi bn mt cách hp pháp, hoc t chi thuê hay thăng chc cho bn, vì bn đã yêu cu mt tin nghi hp lý hoc vì bn cn mt phương tin. H cũng không th yêu cu bn phài tr chi phí cho phương tin y.

6. Điu gì s xy ra nếu tôi không th làm công vic thường xuyên ca mình, ngay c khi có phương tin?

Nếu bn không th thc hin tt c các chc năng thiết yếu trong công vic ca mình theo tiêu chun thông thường và nếu vic ngh phép được tr lương là không có sn, bn vn có th được hưởng chế đ ngh phép không lương như mt bin pháp điu chnh hp lý nếu vic ngh phép đó s giúp bn đt đến đim mà bn có th thc hin nhng chc năng đó. Bn cũng có th đ điu kin đ thi hành ngh phép theo Đạo lut Ngh phép vì lý do Gia đình và Y tế ca B Lao đng Hoa K. Thông tin thêm v lut này có th được tìm thy ti www.dol.gov/whd/fmla.

Nếu bn không th làm công vic thường xuyên ca mình lâu dài, bn có th yêu cu ch lao đng phân công li cho bn mt công vic mà bn có th làm như mt phương tin tr giúp hp lý, nếu có. Thông tin thêm v các điu chnh tin nghi hp lý trong vic làm, bao gm c vic phân công li, có ti đây.

7. Nếu tôi b quy ri vì tình trng ca mình thì sao?

Hành vi quy ri là không được phép da trên tình trng khuyết tt. Bn nên nói vi Ch lao đng ca bn v bt k s quy ri nào nếu bn mun ch lao đng ca bn chm dt vn đ quy ri đó. Thc hin theo các th tc báo cáo ca ch lao đng ca bn, nếu có. Nếu bn báo cáo hành vi quy ri, v mt pháp lý ch lao đng ca bn được yêu cu thc hin hành đng ngăn chn điu đó xy ra trong tương lai.

8. Tôi nên làm gì nếu tôi nghĩ rng các quyn hn ca mình đã b vi phm?

y ban Cơ hi Vic làm Bình đng (EEOC) có th giúp bn quyết đnh phi làm gì tiếp theo và tiến hành điu tra nếu bn quyết đnh np đơn buc ti phân bit đi x. Bi vì bn phi np đơn kin trong vòng 180 ngày k t ngày cáo buc có vi phm đ có thêm hành đng pháp lý (hoc 300 ngày nếu người s dng lao đng cũng bao gm lut phân bit đi x vic làm, theo tiu bang hoc đa phương), tt nht bn nên bt đu tiến hành quá trình sm. S là bt hp pháp nếu Ch lao đng ca bn tr thù bn vì đã liên h vi EEOC hoc np đơn t cáo. Để biết thêm thông tin, hãy truy cp http://www.eeoc.gov, gi 800-669-4000 (thoi) hoc 800-669-6820 (TTY) hoc đến văn phòng EEOC ti đa phương ca bn (xin vào https://www.eeoc. gov/field đ biết thông tin liên h).